MUYiT
1.DÜNYA SAVAŞI
Nedenleri:
1. Avrupalı devletlerin sömürgecilik faaliyetleri, hammadde ve pazar rekabeti.
2. Almanya ve İtalya'nın sömürgeciliğe başlamaları.
3. İngiltere ve Fransa'nın, Almanya'ya karşı silahlanmaya başlaması.
4. Rusya'nın ideallerini gerçekleştirme isteği.
5. Balkanlar'da Slav - Germen çekişmesi.
6. Fransız İhtilali'nin doğurduğu milliyetçilik akımı.
7. Fransa'nın Alsace-Loraine'i Almanya'dan almak istemesi.
8. Avusturya-Macaristan prensinin Saraybosna'da bir Sırp milliyetçi tarafından öldürülmesi (28 Haziran 1914).
I.Dünya Savaşı'nda Oluşan Bloklar
İttifak (Bağlaşma) Bloğu
Almanya
Avusturya-Macaristan İmp.
Osmanlı Devleti
İtalya ( Savaşın başlamasından sonra İtilaf Devletlerine katılmıştır.)
Bulgaristan
İtilaf (Anlaşma) Bloğu
İngiltere
Fransa
Rusya
İtalya
ABD
Romanya
Japonya
Yunanistan
Not 1: İtalya, İttifak grubunda iken Antalya ve çevresinin kendisine bırakıldığı gizli Londra Antlaşması ile İtilaf Grubu'na geçmiştir.
Not 2: Bulgaristan Çanakkale Savaşı'ndan sonra İttifak Grubu'na katılmıştır.
Osmanlı Devleti'nin I.Dünya Savaşı'na Girme Nedenleri
1. İttihatçıların Almanlar'a sempati duyması.
2. Alman desteği ile devletin kurtulacağına inanılması.
3. Osmanlı Devleti'nin Almanya ile gizli bir anlaşma yapması (2 Ağustos 1914).
4. Osmanlı Devleti'nin siyasi yalnızlıktan kurtulmak istemesi.
5. Osmanlı Devleti'nin, İngiltere ve Fransa'nın ekonomik baskılarından kurtulmak istenmesi.
6. Osmanlı Devleti'nin kaybettiği toprakları geri almak istemesi.
7. Osmanlı coğrafyasının jeopolitik önemi.
Almanya'nın Osmanlı Devleti'ni I.Dünya Savaşı İçine Çekme Nedenleri
1. Almanya'nın halifelik makamını kullanarak İngiliz ve Fransız sömürgelerindeki müslümanları ayaklandırmak istemesi.
2. Almanya'nın yeni cepheler açarak İtilaf devletlerinin kendi üzerindeki baskısını hafifletmek istemesi.
3. Almanlar'ın, İngilizler'in Osmanlı toprakları üzerinden geçen Uzak Doğu sömürge yollarını ele geçirmek istemesi.
4. Almanya'nın Musul-Kerkük petrollerinden yararlanmak istemesi.
5. Almanya'nın, İtilaf devletlerinin Boğazlar yoluyla Rusya'ya yardım göndermesini önlemek istemesi.
6. Almanlar'ın İngilizler'den kaçan Goben ve Breslav adlı gemileri Osmanlı Devleti'ne sığınmıştır.
7. Osmanlı, gemileri satın aldığını açıklamış ve gemilerin adlarını Yavuz ve Midilli olarak değiştirmiştir.
8. Bu gemiler, Rusya'nın Sivastopol ve Odesa limanlarını bombalamıştır.
9. Ruslar Karadeniz sahillerine ve Doğu Anadolu'ya saldırmıştır.
Topraklarımızda Savaştığımız Cepheler
1. Kafkas Cephesi
2. Kanal Cephesi
3. Filistin-Suriye Cephesi
4. Irak Cephesi
5. Çanakkale Cephesi
6. Hicaz-Yemen Cephesi
Topraklarımız Dışında Savaştığımız Cepheler
1.Makedonya
2.Galiçya Cephesi
3.Romanya
Kafkas Cephesi
Cephenin Açılma Nedenleri :
1. İttihatçıların Orta Asya'daki Türkler'i birleştirme ve Hindistan'a kadar toprakları genişletme isteği.
2. Almanlar'ın Bakû petrollerini ele geçirmek için Osmanlı'yı kışkırtması.
3. Ruslar'ın Doğu Anadolu'ya saldırmasıyla mücadele başlamıştır (1 Kasım 1914).
4. Enver Paşa Sarıkamış'ta Ruslar'a karşı cephe açmıştır.
5. 90.000 asker Allahuekber Dağları'nda soğuktan donarak şehit olmuştur (Sarıkamış Faciası).
6. Ruslar, Doğu Anadolu'yu işgal etmiştir.
7. M.Kemal Muş ve Bitlis'i Ruslar'dan geri almıştır (1914).
8. Rusya'da Bolşevik İhtilali çıkmıştır (1917).
9. Rusya Brest Litowsk Antlaşması ile I.Dünya Savaşı'ndan çekilmiş Kars, Ardahan ve Batum'u Osmanlı Devleti'ne bırakmıştır (3 Mart 1918).
Kanal Cephesi
Cephenin Açılma Nedenleri :
1. Osmanlı Devleti'nin Mısır'ı İngilizler'den geri alma düşüncesi.
2. Osmanlı Devleti'nin, İngilizler'in Uzak Doğu sömürgeleriyle olan bağlantısını kesmek ve Süveyş Kanalı'nı ele geçirmek istemesi.
3. Cephede mücadele 3 Şubat 1915'te başlamıştır.
4. Almanya'nın desteği ile iki kez harekat düzenlenmiştir.
5. Osmanlı Devleti başarılı olamamıştır (1916).
Suriye ve Filistin Cephesi
Cephenin Açılma Nedeni :
1. Osmanlı Devleti'nin İngilizler'in Süveyş'ten kuzeye doğru ilerleyişini durdurmak istemesi.
2. İngilizler Halep'e kadar ilerlemiştir (1918).
3. Yıldırım Orduları Komutanı M.Kemal Paşa, İngilizler'i Halep'in kuzeyinde durdurmuştur.
4. Misak-ı Milli'nin Suriye sınırı çizilmiştir.
Irak Cephesi
Cephenin Açılma Nedenleri :
1. İngilizler'in Rusya'ya yardım ulaştırmak istemesi.
2. İngilizler'in Musul-Kerkük petrollerine sahip olmak istemesi.
3. İngilizler'in Hint deniz yolunun güvenliğini sağlamak istemesi.
4. İngilizler'in Basra'ya çıkarma yapmasıyla başlamıştır.
5. Türk ordusu Kut-ül Amare'de başarılı olmuş ise de, İngilizler Bağdat'ı ele geçirmiştir (11 Mart 1917).
Çanakkale Cephesi
Cephenin Açılma Nedenleri :
1. İtilaf Devletleri'nin Rusya'ya yardım göndermek istemesi.
2. İtilaf Devletleri'nin Boğazlar'ı ele geçirerek, Osmanlı'nın İttifak Devletleri ile bağlantısını kesmek ve Osmanlı'yı saf dışı etmek istemesi.
3. İtilaf Devletleri'nin Balkan devletlerini yanlarına çekmek istemesi.
4. Osmanlı'nın Kafkas ve Kanal cephelerinden çekilmesinin sağlanmak istenmesi.
5. İngiliz ve Fransız donanmaları Çanakkale Boğazı'na saldırmış, savaş başlamıştır (19 Şubat 1915).
6. Mayınlı boğazlardan İtilaf Devletleri geçememiştir.
7. İtilaf Devletleri Gelibolu Yarımadası'na ve boğazın iki yakasına asker çıkarmıştır.
8. Türk askeri Gelibolu, Conkbayırı, Anafartalar'da başarı elde etmiştir M.Kemal bu cephede başarılar kazanmıştır.
9. Düşman askerleri sekiz ay sonra savaştan çekilmek zorunda kalmıştır (9 Ocak 1916).
Çanakkale Savaşı'nın Sonuçları :
1. I.Dünya Savaşı'nda Osmanlı, yalnız bu cephede başarılı olmuştur.
2. Çanakkale Savaşı, I.Dünya Savaşı'nın uzamasına neden olmuştur.
3. 500.000 insan ölmüştür.
4. M.Kemal önce albay, daha sonra da general olmuş, yurt içinde ve dışında tanınmıştır.
5. Bulgaristan İttifak Devletleri yanında savaşa katılmıştır.
6. Rusya'da Bolşevik İhtilali olmuş, SSCB kurulmuştur.
7. Kafkas Cephesi kapanmıştır.
8. Zafer, tutsak milletlere bağımsızlık mücadelesinde bir örnek oluşturmuştur.
Hicaz-Yemen Cephesi
Cephenin Açılma Nedeni :
1. Osmanlı Devleti'nin kutsal yerleri İngilizler'den korumak istemesi.
2. İngilizler Araplar'ı Osmanlı aleyhine kışkırtmıştır.
3. Fahrettin Paşa İngilizler'le ve Mekke Emiri Şerif Hüseyin ile mücadele etmiş, başarılı olunamamıştır.
Galiçya, Romanya ve Makedonya Cephesi
Cephenin Açılma Nedeni :
1. Osmanlı Devleti'nin müttefiklerine (özellikle Almanlar'a) yardım etmek istemesi.
2. Osmanlı Rusya, Romanya ve Fransa ile mücadele etmiş, fakat başarılı olamamıştır.
Not 1: M.Kemal Kafkas, Çanakkale ve Suriye-Filistin cephelerine katılmıştır.
Not 2: Kafkas ve Kanal cepheleri taarruz cepheleridir ve bu cephelerin açılmasında Almanya'nın isteği etkili olmuştur. Kanal cephesinde Almanlar cephane yardımı da yapmışlardır.
Not 3: Osmanlı Devleti Galiçya, Romanya ve Makedonya Cephesi'nde kendi sınırları dışında savaşmıştır.
Not 4: Brest-Litowsk Antlaşması ile Osmanlı Devleti, Berlin Antlaşması ile Rusya'ya verdiği Kars, Ardahan ve Batum'u geri almıştır.
Not 5: Osmanlı'nın kazandığı tek cephe Çanakkale'dir.
Not 6: Başta kazanılmaya çalışılıp kaybedilen cephe Irak'tır.
Boğazlar Antlaşması (1915)
İngiltere, Fransa ve Rusya arasında imzalanmıştır.
İstanbul ve Boğazlar, Rusya'ya bırakılmıştır.
Londra Antlaşması (1915)
İngiltere, Fransa, Rusya ve İtalya arasında imzalanmıştır.
İtalya'ya Antalya ve çevresi ile Oniki Adalar bırakılmıştır.
İtalya bu antlaşmadan sonra İtilaf Grubu'na katılmıştır.
Petrograt Protokolü (1916)
İngiltere, Fransa, Rusya ve İtalya arasında imzalanmıştır.
Rusya'ya Boğazlar'a ek olarak Van, Erzurum, Bitlis ve Trabzon'a kadar olan Doğu Karadeniz bölgesi bırakılmıştır.
Sykes-Picot Antlaşması (1916)
İngiltere ve Fransa arasında, İtalya'dan gizli olarak yapılmıştır.
Rusya Doğu ve Kuzeydoğu Anadolu'nun kendisine verilmesi şartı ile bu anlaşmayı kabul etmiştir.
Fransa'ya Adana, Hatay, Suriye kıyıları ve Lübnan bırakılmıştır.
İngiltere'ye Musul hariç Irak bırakılmıştır.
Suriye'nin diğer bölgeleri ile Musul ve Ürdün'ü kaplayan bölgede Büyük Arap Krallığı kurulması kararı alınmıştır.
Arap Krallığı İngiliz ve Fransız himayesinde olacaktır.
Özerk bir Filistin Devleti kurulacaktır.
Bu antlaşma ile Araplar, İngilizler'in yanında Osmanlı'ya karşı savaşmıştır.
Not : Antlaşmanın İtalya'dan gizli yapılmasında, İtalya'nın aktif olarak I.Dünya Savaşı'na katılmaması etkili olmuştur.
Saint-Jean De Maurienne Antlaşması (19 Nisan 1917)
İtalya, kendisinden gizli olarak imzalanan Sykes Picot Antlaşması'na tepki göstermiştir.
Konya, Antalya, Aydın ve İzmir çevresi İtalya'ya bırakılmıştır.
Mc Mahon Antlaşması
İngilizler Araplar'ı Osmanlı aleyhine kışkırtmıştır.
Araplar'a Büyük Arap Krallığı kurma sözü verilmiştir.
Not 1: Rusya'da Bolşevik İhtilali olmuştur. Bunun üzerine İtilaf Devletleri Rusya'ya bırakılan toprakların yarısında Özerk Kürt Devleti oluşturmayı, diğer yarısını da Ermenistan'a vermeyi kararlaştırmışlardır.
Not 2: Bolşevik Rejimi gizli antlaşmaları açıklayınca, gizli antlaşmalar uygulanma zemini bulamamıştır.
Not 3: Gizli Antlaşmalara tepki olarak Wilson İlkeleri yayınlanmıştır.
WILSON İLKELERİ
ABD Başkanı Wilson, gelecekte yapılacak barışın ilkelerini açıklamıştır (8 Ocak 1918).
Buna göre:
1. Yenen devletler, yenilen devletlerden toprak ve tazminat almayacak.
2. Devletlerarasında gizli herhangi bir antlaşma yapılmayacak, antlaşmalar açık olarak yapılacak.
3. Devletlerarasında eşitlik sağlanacak, uluslararası ekonomik engeller kaldırılacak.
4. Ülkeler arasında silahlanma yarışına son verilecek.
5. Alsace - Loraine Fransa'ya geri verilecek.
6. İşgal edilen Rus toprakları boşaltılacak.
7. Belçika yeniden kurulacak.
8. Uluslararası anlaşmazlıkları barış yoluyla çözmek için Cemiyet-i Akvam (Milletler Cemiyeti) kurulacak.
9. Boğazlar her devlete açık olacak.
10. Türk egemenliği altında yaşayan diğer milletlere kendini yönetme hakkı verilecek.
11. Osmanlı Devleti'nin Türk bölgelerine egemenlik hakkı verilecek.
Not 1: İtilaf Devletleri toprak elde etmek için Paris Barış Konferansı'nda manda ve himaye fikrini ortaya atmıştır.
Not 2: İtilaf Devletleri Wilson İlkeleri'ne ters düşmemek için Mondros Antlaşması'na 7. ve 24. maddeleri koymuşlardır.
ATEŞKES ANTLAŞMALARI
Rusya Brest-Litowsk Antlaşması ile (3 Mart 1918).
Bulgaristan Selanik Antlaşması ile (29 Eylül 1918).
Osmanlı Devleti Mondros Ateşkes Antlaşması ile (30 Ekim 1918).
Avusturya Villa Gusti Antlaşması ile (3 Kasım 1918).
Almanya ise Rethondes Antlaşması ile (11 Kasım 1918) savaştan çekilmişlerdir.
Savaşı bitiren barış antlaşmalarının metni Paris Barış Konferansı'nda hazırlanmıştır (18 Ocak 1919).
Versailles Barış Antlaşması (28 Haziran 1919) Almanya ile imzalanmıştır.
Almanya
Alsace-Loraine'i Fransa'ya bırakmıştır.
Bir kısım topraklarını Belçika ile yeni kurulan Litvanya, Polonya ve Çekoslovakya'ya bırakmıştır.
Sömürgeleri galip devletler arasında paylaşılmıştır.
Avusturya ile haberleşmeme sözü vermiştir.
Zorunlu askerlik kaldırılmıştır.
Ağır silahlara sahip olması yasaklanmıştır.
Savaş tazminatı ödemeyi kabul etmiştir.
Saint-Germain Barış Antlaşması (10 Eylül 1919) Avusturya ile imzalanmıştır.
Avusturya-Macaristan İmparatorluğu iki ayrı devlet olmuştur.
Avusturya Macaristan, Yugoslavya ve Çekoslovakya'nın bağımsızlığını tanımıştır.
Avusturya'da zorunlu askerlik kaldırılmıştır.
Avusturya, Milletler Cemiyeti'nin onayını almadan Almanya ile birleşmemeyi kabul etmiştir.
Neuilly Barış Antlaşması (27 Kasım 1919) Bulgaristan ile imzalanmıştır.
Bulgaristan
Güney Dobruca'yı Romanya'ya, Batı Trakya'yı Yunanistan'a, bir kısım topraklarını ise Yugoslavya'ya bırakmıştır.
Bulgaristan'da zorunlu askerlik kaldırılmıştır.
Deniz ve hava kuvveti bulunmayacak, orduda asker sayısı 25.000 kişiyi geçmeyecek.
Trianon Barış Antlaşması (4 Haziran 1920) Macaristan ile imzalanmıştır.
Macaristan
Topraklarının büyük kısmını Romanya, Çekoslovakya ve Yugoslavya'ya bırakmıştır.
Macaristan'da zorunlu askerlik kaldırılmıştır.
Deniz ve hava kuvvetleri bulunmayacaktır.
Sevr Barış Antlaşması (10 Ağustos 1920) Osmanlı Devleti ile imzalanmıştır.
Mebusan Meclisi kapalı olduğundan anlaşma onaylanmamış ve uygulanamamıştır.
Osmanlı Devleti'nin inzaladığı son antlaşmadır.
Not 1: Versailles Antlaşması, II.Dünya Savaşı'nın nedeni olmuştur.
Not 2: Saint-Germain Antlaşması ile Avusturya-Macaristan İmparatorluğu iki ayrı devlet olmuştur.
Not 3: Neuilly Antlaşması ile Bulgaristan'ın Ege Denizi ile bağlantısı kesilmiştir.
Not 4: Tarianon Antlaşması, ileride çıkacak azınlıklar meselesinin zeminini hazırlamıştır.
Not 5: Sevr Antlaşması Osmanlı'nın imzaladığı son antlaşmadır, Mebusan Meclisi dağıtıldığından onaylanmamış ve uygulanmamıştır.
I.DÜNYA SAVAŞI'NIN SONUÇLARI
1. Savaştan en karlı devlet İngiltere çıkmış ve Avrupa'nın bir numaralı devleti olmuştur.
2. Fransa, Almanya'nın etkisinden kurtularak ikinci güçlü devlet haline gelmiştir.
3. İtalya, Avusturya'dan toprak almış ve Oniki Adalar'a hakim olmuştur.
4. Rus, Alman, Avusturya-Macaristan ve Osmanlı imparatorlukları yıkılmış yeni milli devletler kurulmuştur.
5. Litvanya, Letonya, Estonya, Finlandiya, Yugoslavya, Çekoslovakya, Polonya, Macaristan, SSCB kurulan yeni devletlerdir.
6. Avrupa'da denge boşluğu meydana gelmiştir.
7. Yenilen devletlerde rejim değişikliği olmuştur.
8. Dünya barışını sağlamak için merkezi Cenevre'de olan Milletler Cemiyeti kurulmuştur.
9. Sömürgeciliğin yerini manda ve himayecilik almıştır.
10. Sınırlar çizilirken 'milliyetçilik' ilkesi dikkati alınmadığından 'azınlıklar' meselesi çıkmıştır.
11. I.Dünya Savaşı'nı bitiren antlaşmalar II.Dünya Savaşı'nın zeminini hazırlamıştır.
BARIŞIN DEVAMINI SAĞLAMA ÇABALARI
Milletler Cemiyeti (10 Ocak 1920)
Paris Konferansı'nda Milletler Cemiyeti'nin kurulması kararlaştırılmıştır.
Versailles Antlaşması'ndan sonra Cenevre'de resmen kurulmuştur.
Cemiyet yalnızca büyük devletlerin çıkarlarını korumuş, güvenilirliğini yitirmiştir.
Locarno Antlaşması (1 Aralık 1925)
Fransa'nın Almanya'ya olan güvensizliği sonucu imzalanmıştır.
Antlaşma Fransa, Almanya, İngiltere, İtalya, Belçika, Polonya ve Çekoslovakya arasında imzalanmıştır.
Anlaşmazlıkların barış yoluyla ve Milletler Cemiyeti aracılığıyla çözülmesi kararlaştırılmıştır.
Kellog Paktı (27 Ağustos 1928)
MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI
Nedenleri:
Wilson İlkeleri'ne güvenilmesi.
Bulgaristan'ın I.Dünya Savaşı'ndan çekilmesi.
İttihatçılar savaşın kaybedilmesinin sorumluluğu kendi üstlerine kalacağından ülkeyi terk etmişlerdir.
Ahmet İzzet Paşa Kabinesi İtilaf Devletleri'nden ateşkes yapılmasını istemiştir.
Limni Adası'nın Mondros Limanı'nda Osmanlı Devleti Bahriye Nazırı Rauf Orbay ile İngiliz Amirali Calthrope arasında Mondros Ateşkes Antlaşması imzalanmıştır.
a) Osmanlı Devleti'nin Egemenliğini Kısıtlayan Hükümler:
Boğazlar tüm devletlere açık olacak ve İtilaf Devletleri tarafından işgal edilecek.
İtilaf Devletleri, kendi güvenliklerini tehdit edecek bir durumda herhangi bir stratejik noktayı işgal edebilecek (7.madde).
Vilâyât-ı Sitte'de (Altı il, Erzurum, Van, Harput, Diyarbakır, Bitlis, Sivas) bir karışıklık çıkarsa, İtilaf Devletleri buraları işgal edebilecek (24.Madde).
Bütün haberleşme-ulaşım araç ve gereçleri İtilaf Devletleri'nin kontrolüne verilecek.
b) Askeri Hükümler:
Güvenliği sağlayacak askerden fazlası terhis edilecek.
İtilaf Devletleri ve Ermeni esirleri serbest bırakılacak.
Türk askerleri İtilaf Devletleri'nin kontrolünde kalacak.
Hicaz, Yemen, Suriye, Irak ve Trablusgarp'taki Türk subay ve askerler en yakın İtilaf devletine teslim edilecek.
c) Ekonomik Hükümler:
Toros Tünelleri İtilaf Devletleri tarafından işgal edilecek.
Tüm demiryolları ve donanma gücü İtilaf Devletleri'nin kontrolüne bırakılacak, gemiler limanlarda tutuklu kalacak.
Silah, cephane ve orduya ait tüm mallar İtilaf Devletleri'nin kontrolüne bırakılacak.
Yer altı ve yerüstü zenginlik kaynakları İtilaf Devletleri'nin kontrolüne bırakılacak.
Ülkenin ihtiyaç fazlası kömür, akaryakıt ve deniz gereçleri dışarıya satılmayacak.
Mondros Antlaşması'nın Sonuçları:
Osmanlı Devleti fiilen sona ermiştir.
İttihat ve Terakki Partisi, adını Teceddüt Partisi olarak değiştirmiş ve kendini feshetmiştir.
Ermeniler korumaya alınmış ve doğuda bir Ermeni Devleti kurma zemini hazırlanmıştır (24.madde).
Antlaşmanın 7. maddesi Osmanlı topraklarının işgalini kolaylaştırmıştır.
İlk olarak İngilizler Musul'u işgal etmiştir (3 Kasım 1918). Ardından Urfa, Antep ve Maraş'a girmişlerdir.
İtilaf Devletleri'nin donanmaları İstanbul önlerine gelmiştir (13 kasım 1918).
İşgallere karşı Türk milleti tarafından direniş cemiyetleri kurulmuştur.
Azınlıklar da işgalleri kolaylaştırmak için zararlı cemiyetleri kurmuştur.
M.Kemal Suriye-Filistin Cephesi'nde iken, yabancı işgaline açık bırakan maddelere tepki göstermiştir.
İstanbul Hükümeti, Yıldırım Orduları Grubu'nu ve VII.Ordu Karargâhı'nı kaldırmış, M.Kemal'i Harbiye Nezareti'ne almıştır.
Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan Sonra İşgal Edilen Yerler
İngiltere Fransa İtalya Yunanistan
Musul Adana Antalya İzmir
Urfa Urfa Kuşadası
Antep Antep Fethiye
Maraş Maraş Bodrum
Batum Mersin Marmaris
Kars Dörtyol Konya
Samsun
Merzifon
Not: İngiltere, Mondros'tan sonra işgal ettiği Urfa, Antep ve Maraş'ı Paris Barış Konferansı'nda, Fransa'ya bırakmıştır.
I.Dünya Savaşı'nı sona erdirecek barış antlaşmaların metninin hazırlanması için toplanılmıştır.
İtilaf Devletleri, Araplar'ı, Ermeniler'i ve Rumlar'ı Osmanlı toprakları üzerinde çoğunlukta oldukları yerleri ispat etmeye çağırmıştır.
Konferansta pek çok sahte belge kullanılmıştır.
Wilson İlkeleri'ne ters düşmemek için manda ve himaye düşüncesi kabul edilmiştir.
İzmir ve çevresi ile İstanbul'a kadar Doğu Trakya Yunanlar'a bırakılmıştır.
Batı Akdeniz İtalya'ya bırakılmıştır.
Doğu Anadolu'da bir Ermeni Devleti kurulması kararlaştırılmıştır.
Urfa, Antep, Maraş ve Suriye ile Lübnan Fransa'nın mandasına verilmiştir.
Irak ve Filistin İngilizler'in mandasına verilmiştir.
Önemi: İtilaf Devletleri arasında ilk kez anlaşmazlık çıkmıştır.
Not 1: Gizli antlaşmalarla İtalyanlar'a bırakılan İzmir ve çevresi, İngiltere'nin karşısında güçlü bir devlet görmek istememesi nedeniyle Yunanlar'a bırakılmıştır.
Not 2: ABD, Monroe Doktrini'ne uyarak Avrupa'ya müdahale etmemiştir.
İZMİR'İN İŞGALİ (15 Mayıs 1919)
Yunanlar İzmir ve çevresinde Rum nüfusunun Türkler'den fazla olduğunu iddia etmiştir.
Yunanlar'ın iddiası çürütülmüştür.
Yunanlar Avrupalı devletlerin de desteğini alarak İzmir'i işgal etmiştir (15Mayıs 1919).
Hasan Tahsin adında bir gazeteci Yunanlar'a ilk kurşunu atarak Milli Mücadele'yi başlatmıştır.
Yunanlar kısa sürede Gediz ve Menderes vadilerini işgal etmiş Manisa ve Aydın'a kadar ilerlemişlerdir.
Yunanlar'ı Aydın'dan sonra Demirci Mehmet Efe, Salihli yakınlarında da Çerkez Ethem durdurmuştur.
Halk, asker, efeler ve eskiden eşkıyalık yapan bazı kişiler tarafından direniş cemiyetleri kurulmuş ve Kuva-yı Milliye birlikleri oluşturulmuştur.
A) Zararlı Cemiyetler
a) Azınlık Cemiyetleri
Etnik-i Eterya Cemiyeti
İlk kurulduğunda Yunanistan'a bağımsızlığını kazandırmak amacıyla kurulmuştur (1814).
Girit İsyanı'na neden olmuşlardır (1896).
I.Dünya Savaşı'nda ise Rumlar'ın yaşadığı tüm toprakları Yunanistan'a katarak eski Bizans'ı canlandırmayı amaçlamışlardır.
Mavri Mira Cemiyeti
İzmir ve çevresi ile Doğu Trakya'yı Yunanistan'a katmak için kurulmuştur.
İstanbul'daki Rum Patrikhanesi bu cemiyetin başkanlığını çekmiştir.
Rum Pontus Cemiyeti
Trabzon Rum İmparatorluğu'nu tekrar kurmak amacı ile Rumlar tarafından kurulmuştur.
Taşnak ve Hınçak Cemiyeti
Doğu Anadolu'da bağımsız bir Ermeni Devleti kurmak amacı ile Ermeniler tarafından kurulmuştur.
Alyans İsrailit Cemiyeti
İstanbul'daki Yahudi gençler tarafından kurulmuştur.
Filistin'den Elazığ'a kadar uzanan Büyük İsrail Devleti'ni kurmayı amaçlamışlardır.
Not :Azınlıkların kurduğu cemiyetlerin çalışmalarında Rum ve Ermeni kiliseleri etkili olmuştur.
b) Milli Varlığa Düşman Cemiyetler
Kürt Teali Cemiyeti
İngilizler'in yardımıyla İstanbul'da kurulmuştur.
Wilson İlkeleri'nden yararlanarak doğuda bir Kürt Devleti kurmak amaçlanmıştır.
Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ile birleşmeyi reddetmiştir.
Teali İslam Cemiyeti
Ülkenin kurtuluşunu hilafet ve saltanatta görmüşlerdir.
Anadolu'daki Milli Mücadele'yi engellemek için İstanbul'daki bazı müderrisler tarafından kurulmuştur.
Sulh ve Selamet-i Osmaniye Fırkası
İttihat ve Terakki karşıtlarından oluşmuştur.
Padişaha bağlılığı savunmuşlardır.
Meşrutiyet ve demokrasi ilkelerine bağlı siyaset takip etmişlerdir.
Hürriyet ve İtilaf Fırkası
İttihat ve Terakki'nin en büyük karşıtlarıdır.
Mondros'tan sonra Milli Mücadele'ye karşı iç ayaklanmalarda öncü olmuşlardır.
İngiliz Muhipleri Cemiyeti
İngilizler'in parasıyla İstanbul'da kurulmuştur.
İngiliz mandasını savunmuşlardır.
Osmanlı Devleti tarafından desteklenmiştir.
Wilson Prensipleri Cemiyeti
Osmanlı Devleti'nin kurtuluşunun ancak ABD'nin mandası ile mümkün olabileceği savunulmuştur.-
Cemiyetin kurucularından bir kısmı Kurtuluş Savaşı'nda Milli Mücadelecilere katılmıştır.
B) Yararlı (Milli) Cemiyetler
Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
Trakya'nın Yunanlar'a verileceği endişesi ile Edirne'de kurulmuştur.
Osmanlı Devleti parçalandığı takdirde Batı Trakya ile birleşerek, Trakya Cumhuriyeti'ni kurmayı amaçlamıştır.
Mondros'tan sonra kurulan ilk direniş cemiyetidir (2 Aralık 1919).
Lüleburgaz, Edirne kongrelerini düzenlemişlerdir.
İzmir Müdafaa-i Hukuk-u Osmaniye Cemiyeti
İzmir'in Yunanlar'a verilmesini engellemek amacı ile kurulmuştur.
İttihatçı ve Bolşevik olmakla suçlanmışlar, düzenli bir cemiyet olamamışlardır.
İzmir Redd-i İlhak Cemiyeti
İzmir'in işgali üzerine kurulmuştur.
I. ve II. Balıkesir Kongresi ile Alaşehir Kongresi'ni düzenlemişlerdir.
Kilikyalılar Cemiyeti
Adana ve çevresinin Ermeniler'e verilmesini engellemek ve Fransız işgalinden korumak için kurulmuştur.
Trabzon Muhafaza-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti
Trabzon ve çevresinde Pontus Rum Devleti'nin kurulmasını engellemek için kurulmuştur.
Trabzon Havalisi Adem-i Merkeziyet Cemiyeti
Trabzon ve çevresinde bağımsız bir Türk Devleti kurmak amacı ile kurulmuştur.
İlk kurulduğunda padişaha bağlı iken daha sonra Milli Mücadele'ye katılmıştır.
Doğu Anadolu (şark Vilayetleri) Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
Doğuda bağımsız bir Ermeni Devleti'nin kurulmasını engellemek için kurulmuştur.
Cemiyet şu kararları almıştır:
Kesinlikle Doğu Anadolu'dan göç edilmeyecek.
Doğu illeri bir saldırıya uğrarsa birleşilecek.
Bilim, din ve ekonomi alanında teşkilatlanılacak.
Erzurum Kongresi'ni düzenlemişlerdir.
Milli Kongre Cemiyeti
Milli Talim ve Terbiye Cemiyeti tarafından kurulmuştur.
Türkler'e karşı yapılan yanlış propagandaları basım ve yayım yoluyla dünyaya duyurmak amaçlanmıştır.
'Kuva-yı Milliye' deyimini ilk kullanan cemiyettir.
MİLLİ CEMİYETLERİN ÖZELLİKLERİ
Cemiyetlerin tabanını çoğunlukla eski İttihatçılar oluşturmuştur.
Cemiyetlerde 'Türklük' duygusu ön plandadır.
Cemiyetler yalnız bulundukları bölgeleri kurtarmak için kurulmuştur.
Genellikle basın ve yayın yoluyla mücadele etmişlerdir.
Milli Cemiyetler, Sivas Kongresi'nde Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adı ile birleştirilmiştir.
Mustafa Kemal'in Karakteri
Vatanseverdir, mantıklıdır, idealisttir, gerçeği arama gücüne sahiptir, çok yönlüdür, yöneticidir, ileri görüşlüdür, gurura ve ümitsizliğe yer vermez.
Mustafa Kemal'in Yaptığı Görevler
M.Kemal 1905 yılında Kurmay Yüzbaşı olmuştur.
Trablusgarp Savaşı'nda gönüllü olarak savaşmış, bu savaştan sonra Binbaşı olmuştur.
Balkan Savaşları sırasında Çanakkale Boğazı'nı koruyan kuvvetlerin Şube Müdürlüğü görevini üstlenmiştir.
Balkan Savaşları'ndan sonra Sofya Ateşeliği'ne getirilmiştir.
I.Dünya Savaşı'nda Tekirdağ'da 19.Tümen Komutanlığı görevine atanmıştır.
Çanakkale Cephesi'nde, Anafartalar, Conkbayırı ve Kocaçimen'de başarılar elde etmiştir.
Çanakkale Savaşı'nda albaylığa savaştan sonra da generalliğe (paşalığa) yükselmiştir.
Kafkas Cephesi'nde Muş ve Bitlis'i Ruslar'dan geri almıştır.
Güney (Suriye) Cephesi'ne 7.Ordu Komutanı olarak atanmıştır.
Filistin Cephesi'nde Yıldırım Orduları Komutanlığı'na atanmıştır (1918).
Samsun ve çevresindeki Türk halkı ile Rum çeteleri arasındaki olayları incelemek için 9.Ordu Müfettişi olarak Samsun'a gönderilmiştir (16 Mayıs 1919).
Mustafa Kemal'in İstanbul'a Gelişi
M.Kemal'in Mondros Antlaşması'nın hükümlerine karşı çıkması üzerine İstanbul Hükümeti, Yıldırım Orduları Komutanlığı'nı kaldırarak M.Kemal'i İstanbul'a çağırmıştır.
M.Kemal, İstanbul'da işgalci devletlerin donanmasını görünce, 'Geldikleri gibi giderler', diyerek, kurtuluşa olan inancını belirtmiştir.
M.Kemal, Ahmet İzzet Paşa'nın Kabinesi'nde Harbiye Nazırı (Savunma Bakanı) olmak için gayret gösterdiyse de bunda başarılı olamamıştır.
M.Kemal, Sultan Vahdettin'e de düşüncelerini anlatmak istemiş, fakat Padişah'ın bir şey yapamayacağını anlamıştır.
M.Kemal İstanbul'da kaldığı süre içerisinde arkadaşlarına Mondros'un hükümlerine uymamalarını söylemiştir.
M.Kemal İstanbul'da yapılabilecek bir şey olmayınca Anadolu'ya geçmenin yollarını aramıştır.
Mustafa Kemal'in Samsun'a Çıkışı
Samsun ve çevresinde Pontus Rum çeteleri Türkler'e saldırmıştır.
İngilizler Avrupa kamuoyunu yanıltarak, saldırıların Türkler tarafından gerçekleştirildiğini bildirmiştir.
İngiltere, Samsun ve çevresinin silahsızlandırılmasını, yoksa, bu bölgeyi işgal edeceğini söylemiştir.
İngilizler'in baskıları sonucu Damat Ferit Paşa sadrazam olmuştur.
M.Kemal Padişah iradesiyle 9.Ordu Müfettişliği'ne atanmıştır (30 Nisan 1919).
M.Kemal, sivil yöneticilere de emir verme yetkisini istemiş ve bu yetkiyi almıştır.
M.Kemal 16 Mayıs 1919'da yanındaki 17 kişi ile birlikte Samsun'a deniz yoluyla hareket etmiş ve 19 Mayıs 1919'da Samsun'a ulaşmıştır.
M.Kemal, bölgede huzuru bozanların Rumlar olduğunu, İngilizler'in antlaşma hükümlerine uymadıklarını İstanbul Hükümeti'ne bir telgrafla bildirmiştir.
M.Kemal, İstanbul Hükümeti'nin bir şey yapmaması üzerine millet ve orduyu bilinçlendirmek için daha güvenli olan Havza'ya geçmiştir (25 Mayıs 1919).
M.Kemal'in 9.Ordu Müfettişliği'ne Atanmasını Sağlayan Etkenler
M.Kemal'in İttihat ve Terakki karşıtı olması.
M.Kemal'in, Türk ordusunun Almanlar'ın kontrolüne verilmesine karşı çıkması.
Padişah'ın veliahtlık döneminden itibaren M.Kemal'i yakından tanıyor olması.
M.Kemal'in daha önceki başarıları.
M.Kemal'in Samsun'daki Görevleri
Bölgede güvenliğin sağlanması.
Asayişsizliğin çıkış nedenlerinin saptanması.
Bölgedeki silah ve cephanenin toplanması.
Halka silah dağıtan kuruluşların ortadan kaldırılması.
M.Kemal Samsun'a Çıktığında Ülkeyi Kurtarmak İsteyenlerin Üç Gruba Ayrıldığını Görmüştür:
1. İngiliz mandasını isteyenler.
2. Amerikan mandasını isteyenler.
3. Bölgesel kurtuluş yollarını arayan cemiyetler.
Not: M.Kemal'in Samsun'a çıkarken kurtuluş için düşündüğü tek çare, Milli egemenliğe dayalı, kayıtsız şartsız bağımsız yeni bir Türk Devleti kurmaktır.
